Журнал «ТАМЫР» №28 август-октябрь 2011 г.

Еще одно имя возвращается к нам «из небытия» — Сигизмунд Доминикович Кржижановский (1887-1950). При жизни ему удалось опубликовать всего восемь рассказов и одну повесть. Между тем в литературных кругах его времени его считали писателем европейской величины. Кржижановскому свойственны философский взгляд на мир, тяготение к фантасмагории, к тому же он блестящий стилист — его перо находчиво, иронично, изящно.

Объявившихся на службу великого

государя почитать в естех,

а протчих людишек писать нетами.

Из писцовой книги конца XVII в.

I
Я есть — есьм. И потому именно есьм, что принадлежу к великому Народу естей. Не могу не быть. Думаю, это достаточно понятно и популярно. Но изъяснить вам, достопочтенные ести, как бытие терпит каких-то там нетов, как оно где-то, пусть на глухой окраине своей, на одной из захолустнейших планеток, дает возникнуть и разрастись странному мирку нетов, — это для меня будет чрезвычайно трудно. Однако Страна нетов — факт. Я сам был среди них и нижеизложенным свидетельствую правду моего заявления. Один расфилософствовавшийся нет сказал: «Бытие не может не быть, не превращаясь в небытие, а небытие не может быть, не становясь от этого бытием»,- и это настолько справедливо, что трудно поверить, как нет, несуществующее существо, могло — десятком слов — так близко подойти к истине. К делу: диковинная Страна нетов, которую довелось мне посетить,- это кажущаяся им, нетам, плоской сфера; над кажущейся плоскостью через равные промежутки времени, которое, как доказано наимудрейшими нетами, само по себе не существует, происходят кажущиеся восходы и заходы, на самом деле неподвижного относительно мирка нетов солнца, порождающего тени, которые то малы, то велики, то возникают, то никнут,- так что нельзя сказать с уверенностью, существует ли тенное тело или не существует. Правда, неты учат своих малых нетиков, что тени отбрасываются какими-то там вещами, но если рассудить здраво, то нельзя с точностью знать, отбрасываются ли тени вещами, вещи ли тенями — и не следует ли отбросить, как чистую мнимость, и их вещи, и их тени, и самих нетов с их мнимыми мнениями.

Продолжить чтение

Сверкнув молнией, громом объявляю свой выход и легкими божьими слезами ниспадаю по щекам небосклона. Падаю, целую землю, отдаю ей свой последний атом – умираю, но возрождаюсь и снова с поцелуем туч, терзаю их душу и заставляю выплакивать эту эмоцию – страсть, любовь, вожделение, ненависть в истерике, в буре, в рычании гроз рычу болью, рычу радостью и маленькими каплями играю триоли на лужицах в этой природной симфонии жизни.
И снова яркая молния поражает мое сердце. Оно, раскалываясь на кусочки, плачет в своей песне слез.…И вы стараетесь поймать каждую капельку хоть взглядом, хоть рукой, хоть ртом…А все они разные. Вы видите прозрачное отчаянье? Но нет, вон там – идет, бежит, летит в объятья своей смерти капелька любви. А там, в той части города мое расстройство от ужасной среды взяло верх, и я плачу этими кислотными слезами, плачу навзрыд и льет как из ведра, потому что именно там, в той части города когда-то трепетало это хрупкое чувство в моем сердце….Оно было именно там, а сейчас там пустота.

Продолжить чтение

«Проект», набросок смысла, в своей сути
«брошен» человеку. «Бросающее» в «проекте»,
выбрасывании смысла – не человек, а само
Бытие, посылающее человека в экзистенцию
здесь-бытия как в существо человека. Событие
этого вызывающего посылания – просвет
бытия, в качестве которого оно есть.

Мартин Хайдеггер. “Письмо о гуманизме”.

Забота как экзистенциал

Пора бы рабы поработать
На Господа, не на господ, —
Заботу заботит забота,
Чтоб не было больше забот.

Номадический Physis

Дождливый сумрак летней ночи
Объемлет черные кусты,
Природы образы пусты,
Всему являясь средоточьем.

В той точке там на горизонте,
Мелькнул мираж, и вдруг исчез, —
То в отражении небес
Струились волны Геллеспонта.

Кочевник древний по степи
На запад скачет к океану,
Коню, шепча: «Я в нем не кану,
Лишь, Тенгри, дух мой укрепи!».

Валидатор

В салоне трамвая есть валидатор,
Деньги глотает он как аллигатор.

Продолжить чтение

В одном из интервью польский поэт Чеслав Милош сказал: «Когда у человека отсутствует опыт предельных вещей, поэзия невозможна». Из этого высказывания ясно, что поэзия возможна именно в том случае, когда у человека есть опыт предельных вещей. Я, со своей стороны, думаю, что поэзия сама по себе является таким опытом.
Что это такое – предельные вещи? Какова их природа? Как мы должны их понимать? И каким образом постигает их поэзия?
На мой взгляд, предельные вещи – это вещи, возведенные к ценностному пределу нашего существования. Известно, что любая культура включает в себя (и, в определенном аспекте, представляет собой) сложную иерархию ценностей. И в этой иерархии, как бы мы ее ни понимали, как бы ни представляли себе ее строение, обязательно должны существовать такие ценности, которые имеют предельный характер.
Под «пределом» я имею в виду не просто высоту, дальше которой некуда восходить, но, прежде всего, некоторый смысловой максимум. Вот, например, в классической философии сущность, или идея, любой вещи выступает именно таким пределом по отношению к отдельным аспектам бытия этой вещи. А.Ф. Лосев в комментариях к «Пиру» Платона замечает: «Идея вещи представлена здесь как предел становления вещи». Когда вещь мыслится в этом пределе, она предстает перед нами достигнувшей полного выражения своего внутреннего смысла – исполненной, завершившейся, в себе законченной.
Именно в таком ключе я и рассматриваю предельные ценности. Это такие структуры понимания мира и жизни, которые запечатлевают в себе максимум полноты, максимум внутренней осуществленности бытия. В принципе, эти ценности предполагают и фиксируют одно и то же состояние, а именно – состояние безусловности. Только они делают это по-разному, и сама безусловность оказывается неодномерной: безусловное может совпадать с абсолютным, божественным, а может выражаться просто в тождестве чего-либо с самим собой.

Продолжить чтение

         Ей предстоит войти в семнадцатилетие – в роскошный сад, где сидит тигр с глазами пожилого мусульманина, где сверкает нечаянная радость, как вписанное в Часослов «Слова о Полку Игореве». Она приготовилась к событию: войдет с драгоценной ношей на полудетской шейке – с ожерельем из семидесяти пяти камушков – блестящих, искрометных, звенящих на все лады и оттенки мыслимых звуков первозданной человеческой речи. Это ожерелье – квинтэнссеция мудрости, которую умудренные жизненным опытом старухи получают припадая к Иппокрене; озарение нисходящее на пророков в знойной пустыне, наполненной миражами; нескончаемая череда нелепостей, ожидающих Алису в Зазеркалье, а неунывающего Буратино в Стране Дураков. Каждый камушек – Госпожа или Господин – высвеченная ипостась каждой грани жизненного опыта, который невозможно получить в столь юном возрасте, но это Опыт – не «пошаговый опыт – для глупцов», прибавим при этом – печальников горя народного, а тот Опыт, который осеняет избранных детей человеческих.

Продолжить чтение

Әбдікәрім Қошқаров қазіргі Қазақстанда қазақтың дәстүрлі өнерін қайта жандандырушы көрнекті тұлға. Ол – үздік бүркітші, атбегі, т азы баптаушы, саусағынан май тамған қол өнерінің шебері. Және осының бәрін ол Кеңес Одағы дәуірінің соңғы ширегінде бастап, әсіресе, еліміз егемендік алған алғашқы жылдарында ерекше еңбек сіңірген. Көкшоқыдағы «Шеберлер ауылының» бас ұйымдстырушысы болған. Сол кездегі алғашқы шеберлердің бірі боп елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың қабылдауында болып, оған сабы тау текенің мүйізінен жасалған қамшы сыйлаған. Сол кездің өзінде қазақ жастарының жарқын тұлғасына айналған Иманғали Тасмағамбетовтың қасында жүріп, оған қазақ қолөнерінің коллекциясын жинауға көмектескен. Кейін Атырау обылыстық өлкетану музейінде директордың орынбасары болған. Қазақ бүркітшілерінің өзіндік төл мектебін қалыптастырған.

Түрлі кезеңдерде Өзбекәлі Жәнібеков, Қырымбек Көшербаев сияқты басшылардың алдарында шеберлер ауылының мүддесін қорғап, оның қалыптасып, аяққа тұруына зор ықпал еткен.

Алайда, соңғы кезде сөйткен тұлғамыз теледидардан да, баспасөз бетінен де онша көрінбей кетті.

Атағы өнерімен де және кейбір кедір-бұдыр мінезімен де шыққан осы кісі қазір қандай халде екен деп, іздеп ауылына келдік. Келсек, шеберіміз өз үйінің ауласында ағаштан бірнәрсе ойып отыр екен. Біз жұмысын бөлмей бірден әңгімеге кірісіп кеттік.

• Әбеке, қонысыңыз жайлы, өзіңіз жұмыс үстінде отыр екенсіз, шамалы салмақ түсірсекте, біз Сіздің мазаңызды алуға келдік. Мен Қазақстан халықтарының мәдениетін қорғау жөніндегі «Алтын ғасыр» бірлестігінің президенті Әуезхан Қодармын. Біздің бірлестік биыл, Қазақстан тәуелсіздігінің 20-жылдығына арналған Мәдениет министрлігінің конкурсына қатысып, грант ұтып алдық. Соған байланысты «Замандаспен сұхбат» деген кітап шығаруымыз керек. Мақсатымыз елімізде тәуелсіздігіміздің ширек ғасырында пайда болған жаңа құбылыстарды, ірі тұлғаларды көрсету, олар өнерімізге, мәдениетімізге қандай үлес қосты, қай салада, қандай қасиетімен дараланды, соны замандастың өз сөзімен айтып беру. Өзіңіз белгілі, бәрімізге қымбат тұлғасыз, сондықтан Сізге осындай мақсатпен келдік. Интервью беруге келіскеніңіз үшін рахмет.
• Мына хан қараға жақындаса дейді халық, ақын, жазушы шеберге жақындаса, өнерге жаны ашыған болады дейді. Сіз сол өнерге жан ашып жүрген сияқтысыз, бірақ сол адреске келдіңіз бе соған күмәнім бар, өйткені, атақ, дипломы бар, біз енді бер жағында жүргенбіз ғой әйтеуір, көлеңкеде жүргендердің біріміз дегендей.

Продолжить чтение

Қазақ елі ойлы, кесімді пікір айтатын абзал ұлдарға қай уақытта да кенде болмаған.Солардың ішінде халықтың тілегінен шыққан, иманды ісімен жұртының қадыр – қасиетін иеленген біртуар тұлғалар ел тарихымен біте қайнап, бірге жасай берері хақ. Олардың барша жұртқа сіңірген қызметі, ел үшін тындырған еселі еңбектері ғасырлар бойы үзілмей , бүгінгі ұрпақтарға үлгіге айналуда . Әр заманның сұранысына сай дүние есігін ашып, қоғамды, елін биікке көтеруді парасат-пайымы тұрғысынан таразылауды мақсат еткен, көптің мақтанышына айналған тұлғалар Семей өнірінде де аз емес.

Адам –өмірінің салиқалы да саналы сапары азамат ретінде ат жалын тартып мінгеннен басталады, Халық, туған жер, ұлт алдындағы перзенттік жауапкершілік жугін жете сезінген жаннның қай- қайсысы болмасын, өзінің ісіне адал берілгендігімен дараланып көрінетіні анық. Адам өмір –оның журген жолы, жасаған жасымен емес,атқарған еңбегімен өлшенсе керек. Сондай елі үшін атқарған қызметі , сіңірген еңбегі, тындырған істері ұланғайыр, абзал жандардың бірі – Кәрім Нұрбаев.

Кәрім ағаның еңбек өткелдері- бір адамның өміріне жетерлік, әрі қызғылықты , әрі қиындығы мол,әрі аз күнгі адами тіршілікті қалай құруға болатындығына айшыкты дәлел. Оның өмірден алған сабағы, қөңіліне түйген сыры көп. Нұрбай ақсақалды сөзге шешен, айналасын сыйлы кісі болғандығы және ол кісі айтыпты деген ұшкыр ойлы әңгімелердің көпшілік арасында аңыздай сайрап қалғандығы оның ұяда көрген тәрбиесінің бастауы еді. Текті аға жастайынан ұлтық өнеге-дәстүрлердің көңіге қонымды жағын екшеп бойына сіңірген. Жаңаны танығыш жан небір жайларды ой елегінен өткізіп барып қабылдаған. Қазақы тіршілікті бұзбай, сабақтастыра дамытқан. Осыған ағаның ел сүю, жер сүю сөзімдерін, ұлтық мақтаныш пен намысын биік қоятын, аруақтар мен үлкенді сыйлай білуін, болашақты болжағыш қабілетін, бойына біткен қайратты қосыңыз. Ағаның ізденімпаздығы, кісілігі өмір жолымен жете танысқан пенденің баршасына түсінікті. Ол азаматтық ұлағатымен ірі көрінді.

Продолжить чтение