Замза Кодар. Философско-методологические основы понятия «гендер»

Актуальной темой для гендерных исследований является тема соотношения гендера и сексуальности, а также тема гендерно-половой идентичности.
Вообще говоря, гендер следовало бы соотносить не с сексуальностью, а с биологическим полом. Ведь био-пол, даже если он сменён (пусть даже несколько раз) хирургически, остаётся био-полом. И таковым он остаётся в течение всей жизни индивида. Сексуальность же – это функция, способ бытия био-пола, ограниченная временными рамками – от полового созревания до угасания сексуальной потенции. Т. де Лауретис говорит о «смене гендера», о «трансгендере», вошедшем в моду в последние десятилетия. В данном случае идеологема self-made man транспонируется в поло-гендерную сферу и человек, сменивший гендер, предстаёт как self-made gender.
Наряду с определением гендера как социального конструкта, существует, как отмечено выше, и определение его как средства означивания отношений власти. Дж. Скотт даже считает его первичным средством такого означивания. Данная трактовка базируется на трактовке феномена власти в постмодернизме, начиная с М. Фуко третьего периода его философского творчества.
Согласно ему, власть – это универсальный и тотальный социальный феномен. Он считает устаревшим то понимание власти, которое считалось классическим. Власть, согласно ему, не является каким-то особенным феноменом, дислоцированным в определённом пространстве социума. Власть, следовательно, – не институт и не структура. Таким образом, власть, по Фуко, во-первых, есть феномен анонимный, во-вторых, она не сосредоточена в определённом социальном пространстве, но пронизывает это пространство на всех уровнях и во всех точках и захватывает всё без исключения. В-третьих, она не осуществляется из некоторого единого центра, но осуществляется во множестве дискурсивных практик, в бесконечном числе точек социального пространства.

Продолжить чтение

Жанат Баймухаметов. Гендерные игры и перформансы: центральноазиатский опыт в мировом масштабе

Век – Дитя играющее…
Гераклит

Подлинна женщина или поверхностна
– по сути дела, это одно то же.
Жан Бодрийяр

Как и прежде, самым действенным оружием современной центральноазиатской женщины в борьбе за утверждение своих политических прав, за расширение своих сфер влияния и господства, остается основополагающий способ бытия, значение которого лучше всего передается казахским словом кек и французским ressentiment – месть, злопамятство, обида, злоба (букв. возобновление чувства). Эту фундаментальную характеристику центральноазиатской женщины, сегодня испытывающей на себе коренную социо-культурную трансформацию, обнажила в своих контемпорарных работах, выполненных в жанре видео-арта, известный художник из Казахстана Алмагуль Менлибаева.
В художественной репрезентации Менлибаевой архетипических образов обнаруживается некий подспудный дискурс относительно жизненной энергии закрепощённых женщин, однако, благодаря особым сакраментальным жестам и телодвижениям, способных вобрать в себя весь порядок сущего (См. видео “Апа” 2007). На этом видео представлены обнаженные фигуры азиатских женщин, погруженных по пояс в снежные сугробы, где они жестикулируют и принимают различные прихотливые позы, простирая свои руки навстречу бескрайнему простору зимнего степного ландшафта и восходящему над горизонтом яркому солнцу.

Продолжить чтение

Берік Жылқыбаев – 80 жаста!

Ж Ұ Л Д Ы З Ы М

Ертеден тамыз айында
Аспаннан жұлдыз төгіле
О, тәубе! Бізге баймәлім
Кім өтеді бүгін, кім келе.

Аппағым менің, Жұлдызым!
Жоғалмайды сенің ізің,
Суылмайды жылы жүзің,
Жұлдызым менің, жалғызым!

Сен өстің туған жеріңде,
Сайрадың ана тіліңде,
Бойыңды зарлап бүкпедің
Заманның қиын кезінде.

Талабым ұшты далаға
Бір қиял құсты алуға.
Беймаза қайран өмірім
Садаға болсын Аллаға.

Басымды ием қай тауға?
Мән болар қандай парыздық?
Сен кеттің енді қайтпауға,
Қоршады мені жалғыздық.

Есімде сені сақтаймын,
Ешкімге сені сатпаймын.
Мәнгілік қайғы — қуаныш –
Жоқтаумен оны жақтаймын.

22.08.2008 ж.

Анна Гавальда. Кетгут (француз тілінен аударған Мария Арынова)

Басында мұндай оқиғаға тап болам деген ой үш ұйықтасам түсіме кірмеп еді. Ветеринарлардың Апталығына шыққан хабарландыру бойынша, екі айға болса да (тамыз бен қыркүйек көрсетілген екен) жұмысқа шығуға дайынмын деп жауап жазып жіберген едім. Сонан соң мені жұмысқа алуға келіскен жігіт демалыстан келе жатып, аяқ астынан жолда машинаcы аударылып, қайтыс болды. Әйтеуір бір жақсысы — қасында ешкім болмаған.
Сонымен, мен қазіргі істеп жүрген жұмысыма орнығып та қалдым. Жұмыс орным үшін өзім жалға ақша төлеймін. Қалай болғанда да, бұл менің ветеринар ретінде практика жинауыма әбден келіп тұр. Мұнда тұратын нормандиялықтардың қалтасынан ақша шығуы қиын екен, дегенмен, ақымды жемей, уақытында беретін ыңғай танытты.
Бір қарағанда, нормандиялықтардың өзі ауыл адамдары сияқты қарапайым көрінгенімен,түсініктері басқашалау… олар әйел мал күтуге жаратылмаған деп есептейді.
Шынында да, әйел адамға малдың асты-үстіне түсіп, күту де оңай емес. Оның күнделікті күтімін айтпағанның өзінде, сиырды уақытында сауып алу, жемін салу және қарасан келгірдің тұрған жерін үнемі құрғақ ұстау да үлкен жұмыс. Жарайды,мұнысын қойшы. Енді оның бұзаулаған кезінде жібермей аңдуың керек. Сонан соң, оған салатын уколы бар, күйі болмай ауырса немесе жатырына суық тисе, дәрігерге апармай тағы тұра алмайсың.Онысының бәрі қып-қызыл ақша.
Басыма түскеннің бәрін мен де көріп келем. Басқа амалым да жоқ. Бірнеше ай бойы әбден ойланып, мені егжей-тегжейіме дейін дым қоймай тексеріп, мұндағылар маған ақша төлейтін болып шешті-ау, әйтеуір.
Жұмысым таңертеңгі қып-қызыл қарбаластан басталады. Әдетте, мен келгендердің бәрін өз кабинетімде қабылдаймын.Маған, әсіресе, ит пен күшікті көп әкеледі. Көбінің әкелгенде айтатын себебі де ұқсас: біреуі енді керексіз болып қалған итін әкесі өз қолымен өлтіре алмаған соң, одан құтылу үшін маған укол салып бер деп әкелсе, екіншісі, аңға салатын итінің соңғы кезде бұрынғыдай қырағы болмай қалғанын уайымдап, мазасы болмай тұрған итіне мүмкін бір ем керек болар деп келгенін айтады. Жергілікті тұрғындар, (париждік бір жігітті қоспағанда), вакцина салғызуға өте сирек келеді екен.

Продолжить чтение

Асылбек Ықсан. Ескі нәски (новелла)

(Провинциялық режиссердің жазбалары сериясынан)

Қадірменді оқырман, бұл оқиғаны маған таныс режиссер жігіт айтып беріп еді. Біздің қалаға келіп, басынан кешкен хикаятты пьесаға өзек етіп, сахналамақ та ойы бар екен. Екеуіміз өзен жағасында, осыдан екі жыл бұрын күз айларының бірінде таныстық. Өзі балық аулауды кәсіп еткен адамға ұқсамайды, қармағымен әуре боп, құнжыңдап жүретіндерден бөлектеу болып көрінді. Үлкендерге көп үйір емес, қайта, әкелеріне еріп келген ірілі-ұсақты балалармен әңгімесі жарасып жүреді. Қармағын сары сазан қауып, тулап жатса да, іліккен олжасы жырылып түсіп, құйрықты шылп еткізіп бір соғып, терең суға сүңгіп ғайып болса да өзгермейді – өзінің ішкі әлеміндегі әлдебір құпия сандықтың кілтін қайда қойғанын есіне түсіре алмағандай … өзгешелеу күй кешеді. Толқынданып жатқан Жайыққа қарап кей кезде

ұзақ үнсіз тұрады. Сол кезде ол кісі маған терең судың түбінде не жатқанын көріп тұрғандай әсер береді. Кейде жұма намазында бас шұлғып, сәлемдесіп қаламыз. Жұмбақтау көрінетін жанмен тілдесудің ретін таппай жүрдім. Әрине, жоқты-барды сылтау етіп, күн райын сөз қылып, әр балықтың мінез-құлқын тілге тиек етіп сөзге шақыруға болар еді, оным бұл кісі үшін баланы алдарқатқандай болып шығар деп тартындым. Бір күні жаныма өзі келді. Жылыұшырап қарағанда көкейімдегі барымды оқып қойғандай болды. Қысқа амандық-саулықтан соң, баяғыдан сыралғы жанша ақтарыла әңгіме айтып, араласып кетті. Өзімді кәдімгідей адам танимын деп жүрген мен тосылып қалдым. Тұйық па деп жүрген адамым ғажап әңгімешіл болып шықты. Бір күні, қармағына құрт шаншып, суға лақтырды да осы әңгімені бастады.

Продолжить чтение

Гүлжамал Қортабаева. Славян тілдері кеңістігіндегі түркизмдер

Еліміз егемендік алғаннан кейін геополитикалық жағдайларға және өркениет пен мәдениеттің дамуына байланысты түркі тілдеріне деген қызығушылық пен ықылас танытушылық біршама күшейді. Оның ішінде түркітілдес халықтардың славяндармен ара-қатынасы, жалпы еуропа халықтарыменен байланысы күшеюде. Бұл сияқты құбылыс дүниедегі тілдердің кез-келгенінде бар, ол заңды да. Тілдердің мұндай тоғысуы халықтар арасындағы қарым-қатынас барысында туады. Ел мен елдің арасында болып жатқан саяси-экономикалық, мәдени байланыстардың арқасында тілдер арасында алмасу, араласу басталады.
Міне, осындай қарым-қатынастың нәтижесі – орыс тілінде де түркі сөздерінің көптеп кездесетіндігі. Соның арқасында этимологияның нақтылы сөздері мен сөз тіркестері, сөздердің тарихына деген ықылас біршама едәуір күшейе түсті. Түркизмдер ағылшын тілінде де кездеседі, қазіргі уақытта 400-ден астам түркизмдер бары анықталды. Тіпті, түркизм сөздерді көп қолданған ғұлама жазушылар бар: Кристофер Марло, Шекспир, Байрон, Скотт.
Қазіргі уақытта біз білетін классик ғалымдардың еңбектері Шығыс Еуропа тілдерінің сөздіктеріндегі түркизмдердің зерттелуіне арналған. Мұндай еңбектерді жазған ғалымдар қатарында: В.Д. Аракин, Н.А. Баскаков, Ж.А. Әбуов, Н.Ж. Шаймерденов, О.О. Сүлейменов, К.Г. Менгеса, А.Н. Кононов т.б. бар.

Продолжить чтение

Берік Аташ. Шамандық метафизика: әлемдік ерік аясындағы бақсы феномені

ХХ ғасырдың алпысыншы жылдарындағы төртінші ғылыми төңкеріс және оның ХХІ ғасырдың басына дейін сабақтасқан постреволюциялық кезеңі, әсіресе, ғылыми және ғылыми емес білімнің тең құқықтығын жариялаған постпозитивизм – біз қарастырып отырған шаманизм құбылысының ғылыми қауымдастықта қызығушылық туғызып, одан әрі зерделене түсуіне өзіндік шабыт берген болатын. Академиялық емес медицина, оның ішінде психотерапиялық сала: психоанализ бен постпсихоанализ, биоөріс теориясы мен трансперсоналды психология; кванттық физика мен кванттық психология т.б. өріс алуы да бақсы феноменін тереңірек зерттеу оңды және тиімді нәтижелер беретіндігіне кепілдік беріп келеді. Сондықтан, басқылық – дүниежүзілік ғалымдар дискурсы мен зерттеулерінде: дін философиясы, шамандықтың тарихи негіздері, оның педагогикасы мен психологиясы т.б. тұрғысынан орнықты пайымдалып, танымдық маңызын бірте-бірте арттыру үстінде.
Біз, шамандықты онтологиялық тұрғыдан зерттеу аясында «бақсы метафизикасына» үңіліп, оның болмыс туралы қалыптасқан дүниеге көзқарасын философиялық негізде байыптау сәтінде – Бақсы және әлемдік Ерік мәселесін туындатып ала аламыз және оны жеке тақырып ретінде сараптап өтпекпіз. Себебі, бұл түйткіл біздіңше, біріншіден, басқа саладағы зерттеулерге әдіснамалық бағдар, екіншіден, бақсы болмысын ашудың түптеп келгендегі негізгі шарты, үшіншіден, еуропалық және шығыстық таным парадигмаларын тұтастандыра алатын үлгі, төртіншіден, бақсының табиғаттың құбылыстарын бағындыра алатын және өз кезегінде өзгерте алатын магиялық қырларын ұғындырудың шарты болмақ: өзен суын кері ағызу, көктен жаңбыр жаудыру, дүлей дауыл тұрғызу, қобызын бәйгеге қосу т.б.
Бұл тұста, бақсы дүниетанымындағы әлемнің ырғағы мен бар болуын Шопенгауэр іліміндегі[1,3-62бб.] әлемдік ерік жүйесіне сәйкес келетін нұсқа бойынша саралауды негізге алуды жөн көрдік. Яғни, әлем өзінің қарапайым, стихиялы, ықпалды, әмбебап ырқы бойынша қозғалысқа келіп, табиғат заңдары мен заңдылықтары түрінде іске асатындығын пайымдауға келіп тоғыстырылғандығы тәрізді, «шаман осы ырыққа ықпал ете алатын және оған құқықты, белгілі бір деңгейде оны уақытша болса да басқа арнаға бұра алатын жан иесі» деген бастапқы тезисті ұсынамыз.

Продолжить чтение

Әуезхан Қодар. Желтоқсаншыл жігіттің ағасына айтқаны

Алаң да алаң алаңда,
Талаңдар бізді, талаңдар.
Бөспеші, бірақ, көпіріп.
Кезесе солдат сойылын,
Белгілі болды қойылым,
Уәдең бәрі − өтірік.

Қуыршақ сынды тырбаңдап,
Тастадың бізді құрбанға.
Кім үшін шықтық мығым бек?!
Қорғайды мал да жас төлін,
Алаңда қанға мас ӨЛІМ,
Үкімет Үйін − ығым деп.

Ішінен теуіп қыздарды,
Атқылап сумен ызғарлы
Қақаған қыстан сұсты боп,
Солдаттар шықты түленіп,
Оң − солды жұмсап күрегін,
Біздегі жалғыз күш − білек.

Айтасыз: «Құрып кетеміз.
Алыптан талып не етеміз,
Тараңдар, − дейсіз, − құрыңдар!»
«Құлдыққа көнсең, құл болдың.
Адам атынан тұл болдың»,−
Деуші еді атам бұрында.

Қабырға, бордюр жұлқылап,
Қарамай бойы, ұлтына,
Атқылап, айыз қандырдық.
Машина жанса, дал аңдып.
Сапырылысқан алаңды
Қоршап ап, талай жан тұрды.

Неге олар сонда кірмеді
Ортаға? Жаны сір ме еді?
Ез бе еді, әлі зар ұйқы?
Ар болып әлсіз қаруы,
Соғылған тасқа аруың, −
Қазақтың жаңа тарихы.

Солдаттар − теңіз, біз − арал.
Қаша бастадық қызара, −
Басынса ӨЛІМ бос емің…
Аруда қалған − көп қайғы,
Тепкі астында жоқтайды
Хабарсыз кеткен КӨСЕМІН.

НАШИ АВТОРЫ

Ауэзхан Кодар, двуязычный поэт, писатель, философ, переводчик казахской национальной классики. Живет в Алматы

Аскар Сулейменов (29.12.1938 – 15.05.1992) – классик казахской литературы ХХ в. Уроженец Сузакского района Южно-Казахстанской области. Составил целую эпоху в казахском литературоведении и критике. Автор прозаических сборников «Бесін» («Полдень»), 1970; «Адасқақ» («Неук»), 1988; «Бесатар» («Револьвер»), 1996; драматургических сборников «Арғымақ пен шабандоз» («Скакун и всадник»), «Кек» («Месть»), (1978, 2002). Автор критико-литературоведческих исследований «Наедине с бытием» (2001), герой сборника воспоминаний «Повелитель Разума». За триптих «Ситуации» («Седьмая палата», «Сокращение штатов – юная вдова», «Заживо в гроб – молитвенный коврик», поставленный в Академическом драматическом театре им. М.О.Ауэзова удостоен Государственной премии РК. Перевел на казахский язык произведения С. Ахмада, М. Булгакова, Б. Брехта, Э. Хэмингуэя, Т. Уильямса. На русский язык переводится практически впервые.

Хаким Омаров – писатель и эссеист, последователь экзистенциализма и латиноамериканского авангарда. Автор прозаического сборника «Демб», 2011. Живет в Алматы

Юрий Попов, краевед, Почётный гражданин Каркаралинского района Карагандинской области Республики Казахстан. Живет в С-Петербурге

Берик Джилкыбаев, доктор филологических наук, писатель, автор «Казахского эротического романа». Живет в пос. Красное поле под Алматы

Алексей Давыдов, доктор культурологии, ведущий научный сотрудник Института социологии РАН. Автор теории медиации и концепции русская литература как философия. Живет в Москве

Аслан Жаксылыков, доктор филологических наук, профессор КазНУ им. аль-Фараби, писатель, автор эпопеи «Сны окаянных». Живет в Алматы

Марина Кехтер, поэт и автор-исполнитель. Живет в Харькове

Замза Кодар, доктор философских наук, директор НИИ социальных и гендерных исследований КазГосЖенПу. Живет в Алматы

Жанат Баймухаметов, философ, арт-критик, СНС НИИ социальных и гендерных исследований Казгосженпу. Живет в Алматы

А́нна Гавальдá (фр. Anna Gavalda; род. 9 декабря 1970, Булонь-Бийанкур) — популярная французская писательница. Анна Гавальда родилась в престижном пригороде Парижа. Прабабушка Анны была уроженкой Санкт-Петербурга (линия предков по фамилии Фульда). После развода родителей, с четырнадцати лет жила в пансионе, затем получала образование в Сорбонне. В 1992 году победила в национальном конкурсе на лучшее любовное письмо. В 1999 году, работая учительницей в средней школе, выпустила первый сборник новелл «Мне бы хотелось, чтоб меня кто-нибудь где-нибудь ждал», который был тепло встречен критиками. За этот сборник Анна была удостоена Гран-при RTL. «Мне бы хотелось, чтоб меня кто-нибудь где-нибудь ждал» был переведен почти на 30 языков и принес своему автору славу новой звезды французской словесности. Однако настоящий успех Анне принесли романы «Я её любил. Я его любила» и «Просто вместе», последний из которых собрал огромное количество литературных премий. Все три книги стали бестселлерами и были распроданы тиражами 1 885 000, 1 259 000 и 2 040 000 экземпляров соответственно в период с 2004 по 2008 годы, и принесли автору более чем 32 миллиона евро.

Мария Арынова, переводчик с французского языка, специализируется на переводах по Анне Гавальде, в том числе и на казахский язык. Живет в Алматы

Асылбек Ихсан, писатель и театральный режиссер. Живет в Атырау

Гульжамал Кортабаева, КазНУ им. аль-Фараби, факультет востоковедения, доцент кафедры тюркологии и индологии, кандидат филологических наук. Живет в Алматы

Берик Аташ, доктор философских наук, магистратура КазНПУ им. Абая и Институт докторантуры PhD, кафедра политологии и социально-философских дисциплин. Живет в Алматы

Содержание Журнала «ТАМЫР», №36, июль-сентябрь 2013

36

ПУЛЬС ПЕРЕМЕН
Берик Джилкибаев. Не болит голова у деятелей ……………………………….. 3
Зитта Султанбаева – Жанат Баймухаметов. Dum spiro, spero. Пока дышу, надеюсь…… 6

КОРНИ И КРОНА
Ауельбек Конратбаев. Художественно-историческое значение величайшего казахского эпоса “Козы-Корпеш и Баян-сулу”………………………………….. 12
Ауэзхан Кодар. Духовно-цивилизационные истоки поэзии казахских жырау ……… 18
Юрий Попов. Алихан Букейханов: рожденный гением места и времени………………… 25
Аслан Жаксылыков. Миф в парадоксальном контексте…………………………………. 51

ДИАЛОГ
Даниэль Орлов. Событие и телеология истории…………………………………… 59
Ауэзхан Кодар. Ложь и смех в хайдеггеровской картине мира ………………………….. 65
Кирилл Ермилов. Хайдеггер и Салтыков-Щедрин. Опыт столкновения с ничто.. 67

ПОЭЗИЯ
Берик Джилкибаев. Афинский год Алкивиада ……………………………………………. 73

ПРОЗА
Турсунали Рыскелдиев. Рыбы Черного озера………………………………………………… 75
Байкен Алтынбеков. Ледяная кочка……. 85

ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ
Жан Бодрийяр.Бұлтартпас жол-жобалар (Ауд. Ә. Қодар)………………………………………….. 88
Айгүл Кемелбаева. Джалаледдин Руми.. 99
Наши авторы……………………………………… 102